1.3 Sosiale geregtigheid

13 Sê wat die laaste reël van die gedig beteken. (1)

14 Verduidelik waarom hierdie reël alleen staan. (1)

[ 30 ]

TEKS A

En nou: die waterfiets!

(a) ______ gedink jy kan met ’n fiets OP water ry? In water, ja, en (b) ______ moet jy dan seker maar (c) ______ neem met die feit dat jy gaan nat word, ja. Maar óp die water? Aikona!

En tog is dit presies wat ’n Thailandse ontwerper, mnr. Pravit Yongvanoch, se jongste ontwerp (d) ______: ’n fiets waarmee jy op water ry. En nie sommer vir die pret nie, o nee. Pravit het vandeesweek sy (e) ______bekend (f) ______ en gesê dis ’n goedkoop en omgewingsvriendelike manier om verkeersknope te (g) ______. Dis boonop goeie oefening.

Hy wil dié fiets op groot skaal (h) ______ en in Thailand en moontlik ook Amerika verkoop.

Of Suid-Afrika hierdie ontwerp ooit sal sien of gebruik, is te betwyfel, aangesien ons land geen riviere as waterweë gebruik nie. Maar wie weet, met die mens se onbeperkte (i) ______ is dit dalk net moontlik dat ons (j) ______ ‘n nuwe sportsoort: waterfietsrenne, gaan aanskou.

AKTIWITEIT 3

• VIR HIERDIE OEFENING GAAN ONS GEWOON DIE ONTBREKENDE WOORDE UIT DIE PARE IN DIE LYS HIERONDER KIES. KIES BY ELKE NOMMER DIE WOORD WAT JY DINK DIE BESTE PAS EN SKRYF JOU ANTWOORD IN DIE BETROKKE SPASIE NEER.

WOORDELYS

(a) ooit / al / nog

(b) sekerlik / boonop / beslis

(c) geneë / genoeë / verlief

(d) behels / beteken

(e) vonds / ontdekking / uitvinding

(f) gestel / gemaak / geword

(g) ontwyk / voorkom / ontduik

(h) patenteer / vervaardig / fabriseer

(i) lewenslus / kreatiwiteit / vindingrykheid

1. huidig / eersdaags / aanstons

• KEN JULLE DIE BETEKENIS VAN DIE WOORDE WAT JULLE NIE GEBRUIK HET NIE? SLAAN DIE WOORDE WAT JULLE GLAD NIE KEN NIE, IN ‘N WOORDEBOEK NA EN MAAK ‘N KORT VERKLARENDE SINNETJIE MET ELKEEN SODAT JULLE DIE WOORD KEN EN IN DIE TOEKOMS KAN GEBRUIK.

AKTIWITEIT 4

• STEL ‘N STROOIBILJET SAAM WAARIN JULLE DIE OPENING VAN ‘N NUWE TERREIN VIR SULKE PRETGOED IN JULLE DORP ADVERTEER OF SO ‘N NUWE GIER BEKENDSTEL.

• Werk eers in ’n groep saam om die volgende te bepaal

• Wat julle gaan adverteer
• Wie die teikengehoor is
• Hoe julle dié gehoor gaan bereik (taalgebruik, program vir die dag ens.)
• Die stelwyse van die stuk sodat die leser die opening/bekendstelling sal wil bywoon

• Stel nou elkeen ’n strooibiljet saam.

Assessering

Memorandum

Aktiwiteit 1

Hier haal ons die tema van sosiale geregtigheid op. Leerders moet dit in groepe bespreek deur na die teks te verwys en te argumenteer en op die ou end met ’n standpunt na vore te kom. U sal baie duidelike riglyne moet gee oor sake waarop hulle moet let, in aansluiting by wat in die module gegee word. Tydens die groepbesprekings moet u in die klas rondbeweeg en individuele bydrae in die groep assesseer met behulp van departementele assesseringstabelle. Gee genoeg tyd [m.i. maklik 2 – 3 lesure] vir (1) bespreking in die groep, en (2) terugvoering en verdere argumente tussen groepe.

Aktiwiteit 2

Lied van die fietsers

Behandel die gedig as vrye vers. Verwys na enjambement, alliterasie, herhaling (refrein), beelde, beeldspraak (vergelyking en metafoor en die geslaagdheid daarvan), reëllengtes, oop spasies in reëls ens. MOENIE te diep op die gedig ingaan nie, aangesien die leerders net vergelykings, metafore en aanhalings ter motivering van INHOUD uit die gedig moet kan haal.

• Laat leerders daarna die gegewe vrae individueel beantwoord en bepunt dit vir hul portefeulje.

1. vrye vers (1)

2. enige twee van: ritme, herhaling, beelde, tipografie (oneweredige vorm van reëls) (2)

3. moulose hemde/grandpa vests, skewe pette, rugsakke op rug, bry soos Swartlanders (?) (3)

4. bruin; swart, dromerige oë; mooier as ander; kom lank ná hulle daar aan (enige drie) (3)

5. “vreemd soos sigeuners met ’n swartlandse bry”“rugsakke wat klou soos ape”“skaduwee . . . delikaat soos ’n web”“skaduwee oor sy . . . fiets . . . soos ’n alarm om juwele” (enige twee korrek aangehaal) (2)

6. Fietsers vgl. met sigeuners wat vreemd is/praat.Rugsakke word met ape vgl. wat vasklou.Skaduwee vgl. met ’n fyn spinnerak.Sy skaduwee wat oor fiets is, vgl. met ’n alarm om juwele (bv. in kluis). (2 x 2 = 4)

7. “konakwaberge al langs sy rug af”“baaie in sy hande”“pampano’s in sy swart o딓’n roeispaan in sy lag” (enige 2 korrek aangehaal) (2)

8. Rugwerwel met werwelpunte laat dink aan berg(reeks)/ loop soos ’n bergreeks teen sy rug af.Lag klink soos water wat kabbel. (2 x 2 = 4)

9. Geslaag – beelde wat gebruik word, skakel met reis/geografiese verskynsels/dinge wat binne die RUIMTE (milieu) van die gedig lê.

10. Het al baie gereis/baie plekke gesien of besoek. (2)

11. “in ’n paar uur” (1)

12. Verteller kan nie meer die fietser of sy skaduwee sien nie.Hy ry weg (saam met die ander). (2 x 2 = 4)

13. staan alleen (1) met . . .

14. Sê (beklemtoon) dat verteller hom nooit weer gesien het nie. (1) (2)

[ 30 ]

• PLAAS IN PORTEFEULJE AS INDIVIDUELE GESKREWE RESPONS OP EMOTIEWE TEKS

Aktiwiteit 3

TEKS A: Die waterfiets

Sekerlik selfverduidelikend

• (a) ooit (b) boonop (c) genoeë (d) behels (e) uitvinding (f) gestel (g) ontduik (h) vervaardig (i) vindingrykheid (j) eersdaags

Laat leerlinge hier mondelings terugvoering gee.

Aktiwiteit 4

Groepwerk aanvanklik nadat u die strooibiljet behandel het – dalk is dit raadsaam om enkele voorbeeld van sulke biljette bymekaar te maak en as leerstof te gebruik. NB in die behandeling: teikengehoor, taal wat by gehoor pas, genoeg inligting om nuuskierig te maak, inligting oor tyd, plek, ens. Baie belangrik: oorredend van aard – lesers moet oorreed/oortuig word om te gaan. Help asseblief met die raamwerk.

• Kom ooreen oor datum, formaat, puntegewig ens.

PLAAS IN PORTEFEULJE AS FUNKSIONELE / KREATIEWE SKRYFSTUK