4.3 Kaartlees en -analise

Sosiale wetenskappe: aardrykskunde

Graad 9

Kaartwerk

Module 14

Kaartlees en -analise

1. Kaartlees en -analise

Topografiese kaarte is van die bruikbaarste en noukeurigste kaarte beskikbaar a.g.v. die baie detail wat dit bevat en die noukeurigheid waarmee die kleinste besonderhede aangetoon word.

Topografiese kaarte en ortofotokaarte is die geograaf se gereedskap (BRON) en die leser moet die kaarttaal verstaan. Verduidelikings van eienskappe word dan wetenskaplik gedoen.

Deur die volgende aktiwiteite sal die leerder alle kaartleestegnieke en -vaardighede bemeester, maar ook ‘n beter kennis van Bloemfontein ontwikkel.

AKTIWITEIT 1

Gebruik jou atlas en beantwoord die volgende vrae:

• Vind die ligging van Bloemfontein deur van die indeks agter in die atlas gebruik te maak.
• In watter provinsie van die RSA is Bloemfontein geleë?
• Dui die rigting vanaf Bloemfontein na Durban aan.
• Meet, deur gebruik te maak van die lynskaal op jou atlaskaart, die afstand in km tussen Edenburg (suid van Bloemfontein) en Bloemfontein.
• As ‘n bus Edenburg om 10:00 verlaat en sonder om te stop reis teen ‘n gemiddelde spoed van 120 km/h, hoe laat sal die bus in Bloemfontein arriveer?

• Lees die meegaande teks deur en beantwoord dan die vrae oor Bloemfontein se verlede.

Gee redes vir die:

• Ontstaan
• Ontwikkeling van Bloemfontein as stad

AKTIWITEIT 2

1. ‘n Sellulêre diensverskaffer wil ‘n kommunikasietoring vir sy sellulêre diens oprig. Hierdie ligging moet op die hoogste punt in die gebied wees. Gee die hoogte in meter van die hoogste punt aangedui op die kaart. Gee ook die spesifieke punt se koördinate.

2. Gee ‘n rede waarom die sterrewag (Observatory Theatre) op Naval Hill (29°05'45" S, . 26°14'20" O) gebou is en nie in ‘n meer sentrale deel van die stad nie.

3. Bereken die magnetiese peiling vanaf driehoeksbaken ρ50 (29°03'45" S, 26°10'50" O) na ρ174 (29°05'25" S, . 26°11'30" O). Toon alle berekeninge.

4. Hoe lank sal dit ‘n reisiger neem om vanaf die N1-padkruising (29°07'45" S, 26°10' O) na die ander N1-padkruising (29°05'30" S, 26°10' 20" O) te beweeg as hy teen ‘n gemiddelde spoed van 120 km/h reis?

5. Bereken die oppervlakte in vierkante meter van die spoorwegeindpuntgebou (vierkantige swart gebou) by 29°06'50" S, 26°14' 50" O. Toon alle berekeninge.

6. Wat is die ware peiling vanaf ρ174 (29°05'25" S, 26°11'30" O) na Spitskop se hoogtepunt (29°05'40" S, 26°09'20" O)?

AKTIWITEIT 3

Gebruik slegs die ortofoto en beantwoord die volgende vrae:

1. Is die ortofoto ‘n vertikale- of ‘n skuinslugfoto?

1. Watter deel van Bloemfontein word op die ortofoto gewys? Dui die presiese ligging met ligte potloodlyne op die 1 : 50 000 topografiese kaartvel aan.
2. Wat is die werklike afstand in km vanaf die N1-padkruising naby Tempe (by Dam van Trane) na die ander N1-padkruising naby Rayton in die noordooste?

1. In watter rigting het jy beweeg vanaf die Tempe padkruising na die padkruising naby Rayton?

1. Watter tipe aktiwiteit sal daar by Tempe aangetref word? Kyk veral na die verskeie lang geboue wat in rye daar voorkom.

1. In watter rigting val dié geboue se skaduwees?

1. Watter tyd van die dag is die foto dus geneem?

Assessering

Memorandum

AKTIWITEIT 1:

1. 29 ⁰ 08’ S, 26 ⁰ 15’O
2. Vrystaat
3. OSO
4. ± 70 km
5. Tyd = $\frac{\text{Af}\text{stan}d}{\text{Spoed}}$

= $\frac{\text{70}\text{km}}{\text{120}\text{km}/h}$

= 0,583 × 60

= 34,98 minute

• 10:00 + 34,88 = 10:34,98
• Ontstaan van Bloemfontein

1. Trekkers uit die Kaap het hulle daar gevestig.
2. In 1846 het Majoor Warden dit gekies as ‘n geskikte plek om ‘n fort en woongebied te laat bou.

Ontwikkeling van Bloemfontein

• In die begin ontwikkel dit gou tot ‘n handelsentrum.
• Oorloë en opstand het nie sy groei gekeer nie.
• Geografiese middelpunt van spoor-, pad- en lugvervoer.
• Goudvelde 160 km daarvandaan help die groei aan.
• Vandag ‘n belangrike industriële sentrum.
• Skilderagtige omgewing maak dat toerisme floreer.

AKTIWITEIT 2:

1. Hoogtepunt 1499

Koördinate: 29 ⁰ 05’ 50” S 26 ⁰ 13’ 20’ O

1. Hoër, plat area waarvandaan ‘n goeie uitsig is.

Stad se ligte en besoedeling het hier ‘n kleiner invloed.

3. Ware Noord / Peiling : 164 ⁰

Magnetiese Deklinasie : 2001 – 2003 = 2 jaar

2 × 6’ weswaarts (+)

20 ⁰ 35’ + 12’

= 20 ⁰ 35’ wes van Ware Noord

Magnetiese peiling = 640 + 20 ⁰ 35’

= 184 ⁰ 35’

4. Kaartafstand = 8,5 cm × 0,5 = 4,25 km

Tyd = $\frac{\text{Af}\text{stan}d}{\text{Spoed}}$

= $\frac{\mathrm{4,}\text{25}\text{km}}{\text{120}\text{km}/h}$

= 0,35 × 60

= 2,1 minute

1. L × B

(0,9 × 500) × (0,5 × 500)

450 × 250

= 112 500m ²

6. Ware peiling = 266 ⁰

AKTIWITEIT 3

1. al
2. Leerders doen op kaart
3. Werklike afstand = 26,6 cm op ‘n 1:10 000 kaart

26,6 × 0,1

= 2,66 km

1. Noordoos
2. Weermagopleidingsentrum

Baie soldate wat in barakke woon.

6.a) Suidoos

b) Smiddae